Tăng cường nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn về thi hành Điều lệ Đảng, góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền của Đảng trong kỷ nguyên mới

Vai trò quan trọng của Điều lệ Đảng đối với tổ chức và hoạt động của Đảng

Xét từ góc độ giá trị pháp lý, Điều lệ Đảng có giá trị phổ quát và cao nhất. Nghĩa là Điều lệ Đảng có giá trị ràng buộc phổ biến, toàn diện, bình đẳng và bắt buộc đối với mọi đảng viên, tổ chức đảng các cấp. Các quy định, quy chế trong Đảng là sự cụ thể hóa, bảo đảm thống nhất với nội dung của Điều lệ Đảng.

Suốt chiều dài lịch sử, Điều lệ Đảng có tính kế thừa, ổn định, được phát triển cùng với quá trình phát triển của Đảng và cách mạng. Mỗi nhiệm kỳ Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng, cùng với việc xem xét, quyết định đường lối, phương hướng, nhiệm vụ chính trị, Đại hội cũng xem xét, bổ sung, sửa đổi Điều lệ Đảng phù hợp với thực tiễn tổ chức, hoạt động của Đảng. Điều lệ đầu tiên của Đảng Cộng sản Việt Nam là Điều lệ vắn tắt được thông qua tại Hội nghị thành lập Đảng năm 1930, gồm 9 điều. Đến nay, Điều lệ Đảng đã 11 lần bổ sung, sửa đổi. Điều lệ Đảng hiện hành được bổ sung, sửa đổi và thông qua tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng (năm 2011) với phần mở đầu, 12 chương, 48 điều. Các nội dung của Điều lệ Đảng được cụ thể hóa trong các quy định, hướng dẫn thi hành để tạo sự thống nhất trong nhận thức, tổ chức và hoạt động của Đảng. Qua các kỳ đại hội Đảng cho thấy, dù Điều lệ Đảng có bổ sung, sửa đổi hay không, về cơ bản các quy định, hướng dẫn thi hành Điều lệ Đảng đều có bổ sung, sửa đổi nhằm nâng cao hiệu quả công tác xây dựng Đảng, đáp ứng yêu cầu từng giai đoạn cách mạng. Vai trò quan trọng của Điều lệ Đảng thể hiện trên một số phương diện chủ yếu sau:

Xác định rõ mục đích, tôn chỉ, đồng thời khẳng định vai trò lãnh đạo, cầm quyền của Đảng đối với Nhà nước và xã hội. Điều lệ Đảng cụ thể hóa vai trò của Đảng được hiến định trong Hiến pháp, là đảng duy nhất cầm quyền, lãnh đạo Nhà nước và xã hội. Đảng là đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam; đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam. Đảng là một tổ chức chặt chẽ, thống nhất ý chí và hành động, lấy tập trung dân chủ làm nguyên tắc tổ chức cơ bản. Việc xác định rõ tôn chỉ, mục đích, nguyên tắc tổ chức và hoạt động là cơ sở để củng cố vị thế của Đảng, làm cho Đảng ngày càng phát triển, xứng đáng với vai trò là người lãnh đạo, nhân tố quyết định đối với mọi thắng lợi của sự nghiệp cách mạng Việt Nam.

Chuẩn hóa hệ thống tổ chức và quy chế hoạt động của Đảng. Điều lệ Đảng quy định việc thành lập các tổ chức đảng và cơ quan lãnh đạo của Đảng ở các cấp. Căn cứ Điều lệ Đảng, Trung ương đã cụ thể hóa việc thành lập, xác định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm, mối quan hệ công tác của cấp ủy và tổ chức đảng các cấp. Nguyên tắc tập trung dân chủ cũng được cụ thể hóa thành các quy định, quy chế; xác định rõ nhiệm vụ, quyền hạn, mối quan hệ công tác, trách nhiệm của tập thể, cá nhân và người đứng đầu các cấp ủy, tổ chức đảng. Nhờ đó, các tổ chức đảng đã phát huy hiệu quả tích cực trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ theo quy định; lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ chính trị được giao bảo đảm vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy đối với địa phương, cơ quan, đơn vị.

Phát huy tác dụng của “luật gốc” để điều chỉnh các mối quan hệ trong nội bộ Đảng, bảo đảm sự lãnh đạo thông suốt, hiệu quả từ Trung ương đến cơ sở. Điều lệ Đảng quy định những vấn đề cơ bản, những mối quan hệ lớn trong tổ chức và hoạt động của Đảng; mối quan hệ giữa cơ quan lãnh đạo, các cơ quan chuyên trách tham mưu, giúp việc với cấp ủy, tổ chức đảng trực thuộc; điều chỉnh các mối quan hệ trong nội bộ Đảng; quyền và nghĩa vụ của đảng viên. Đây là sự bảo đảm về mặt tổ chức và thể chế để xây dựng, quản lý hệ thống tổ chức đảng, đảng viên ở các cấp, bảo đảm sự lãnh đạo tập trung, thống nhất từ Trung ương đến cơ sở; đồng thời là vũ khí sắc bén để củng cố Đảng vững mạnh hơn nữa về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ, tǎng cường đoàn kết, thống nhất trong Đảng, nâng cao sức chiến đấu và nǎng lực lãnh đạo của Đảng, thắt chặt mối quan hệ gắn bó mật thiết giữa Đảng với Nhân dân.

Là cơ sở để xây dựng Đảng và hệ thống chính trị thực sự trong sạch, vững mạnh, tăng cường năng lực tự đổi mới, tự chỉnh đốn của tổ chức đảng. Bám sát các quy định của Điều lệ Đảng, các cấp ủy, cơ quan, tổ chức đơn vị trong hệ thống chính trị đã cụ thể hóa, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện, góp phần phát huy dân chủ, tạo sự đoàn kết, thống nhất, xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, nâng cao hiệu quả lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội; phát huy vai trò chủ động, tích cực của từng tổ chức thành viên trong hệ thống chính trị khi thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình. Đồng thời, bảo đảm sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt, phát huy vai trò nòng cốt của lực lượng vũ trang đối với an ninh chính trị và trật tự, an toàn xã hội, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Là cơ sở để siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong Đảng. Điều lệ Đảng quy định rõ về công tác kiểm tra, giám sát, khen thưởng và kỷ luật trong Đảng; quyền và nghĩa vụ của tổ chức đảng, đảng viên đối với việc chấp hành nghiêm chỉnh kỷ luật của Đảng, bình đẳng trước Điều lệ Đảng. Căn cứ Điều lệ Đảng, Ban Chấp hành Trung ương và Ủy ban Kiểm tra Trung ương ban hành các văn bản quy phạm hóa công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng; những điều đảng viên không được làm; tạo tiền đề để quản lý tổ chức đảng, đảng viên toàn diện, chặt chẽ, thiết lập quy chuẩn chung để mọi đảng viên chấp hành nghiêm kỷ luật đảng.

Nguyên tắc trong nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn về thi hành Điều lệ Đảng

Thực tiễn xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong những nhiệm kỳ qua cùng với sự phát triển mạnh mẽ của đất nước trong giai đoạn hiện nay đặt ra nhiều vấn đề mới cần được nghiên cứu, đề xuất bổ sung vào các quy định, hướng dẫn thi hành Điều lệ Đảng. Việc tăng cường nghiên cứu lý luận, cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn về thi hành Điều lệ Đảng là nhiệm vụ cấp thiết, cần tiếp tục được đẩy mạnh. Công tác nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn về thi hành Điều lệ Đảng cần kiên định một số nguyên tắc sau:

Kiên định các nguyên tắc tổ chức, hoạt động của Đảng và xây dựng Đảng trên cơ sở chủ nghĩa Mác - Lê-nin và tư tưởng Hồ Chí Minh; tiếp tục nghiên cứu bổ sung, phát triển, thể chế hóa những quan điểm mới có tính nguyên tắc về xây dựng Đảng, nhất là những quan điểm mới thể hiện trong Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, những nội dung về Đảng và hệ thống chính trị được quy định trong Hiến pháp.

Kế thừa cơ bản những nội dung của các quy định hiện hành; lược bỏ, sửa đổi những nội dung không còn phù hợp với thực tiễn; nghiên cứu bổ sung những vấn đề đã được thực tiễn công tác xây dựng Đảng khẳng định là đúng đắn, cần thiết, chín muồi, phổ biến, được đa số ủng hộ.

Bám sát chủ trương, quan điểm mới của Đảng; cập nhật một số nội dung trong các văn bản, quan điểm chỉ đạo mới của Trung ương về công tác xây dựng Đảng và thi hành Điều lệ Đảng; một số vấn đề tiến hành thí điểm đã được tổng kết, liên quan mật thiết đến những vấn đề cơ bản về tổ chức và hoạt động của Đảng.

Bám sát thực tiễn và đáp ứng yêu cầu thực tiễn; phát huy dân chủ, trí tuệ tập thể, vừa tổng kết thực tiễn vừa nghiên cứu lý luận, phân tích và dự báo tương lai; kịp thời bổ sung quan điểm, tư tưởng chỉ đạo và bổ sung, điều chỉnh một số nội dung cho phù hợp với yêu cầu xây dựng Đảng và phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Nhiệm vụ cần tập trung trong thời gian tới

Điều lệ Đảng hiện hành do Đại hội XI của Đảng thông qua và các quy định, hướng dẫn thi hành đã cơ bản đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của công tác xây dựng Đảng trong tình hình hiện nay. Trong giai đoạn tới, công tác nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn, cung cấp luận cứ khoa học về thi hành Điều lệ Đảng theo chúng tôi cần bám sát và tập trung vào một số nhiệm vụ chủ yếu sau đây:

Thứ nhất, tiếp tục nghiên cứu bổ sung, làm sâu sắc hơn tôn chỉ, mục đích của Đảng và các nguyên tắc tổ chức, hoạt động của Đảng. Sứ mệnh của Đảng là lãnh đạo đưa đất nước ngày càng phát triển, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Tiếp tục bổ sung, phát triển những quan điểm chỉ đạo mới của Trung ương về xây dựng mối quan hệ mật thiết giữa Đảng với Nhân dân; làm sâu sắc thêm nguyên tắc đẩy mạnh phân cấp, phân quyền; rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, bảo đảm giải quyết công việc “đúng vai, thuộc bài”, tuyệt đối không để xảy ra bao biện, làm thay hoặc buông lỏng sự lãnh đạo của Đảng.

Thứ hai, tiếp tục nghiên cứu, bổ sung, làm sâu sắc hơn nội dung công tác xây dựng Đảng và phương thức lãnh đạo của Đảng. Trong những năm qua, xây dựng Đảng về đạo đức và xây dựng đội ngũ cán bộ đã được thực tiễn kiểm nghiệm là đúng đắn và phát huy hiệu quả. Trên cơ sở đó, cần tiếp tục bổ sung, làm sâu sắc hơn nội dung xây dựng Đảng về đạo đức và công tác cán bộ của Đảng. Theo đó, Đảng phải được xây dựng vững mạnh cả về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ, thường xuyên tự đổi mới, tự chỉnh đốn, không ngừng nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên, sức chiến đấu và năng lực lãnh đạo cách mạng của Đảng. Đồng thời, quy định rõ phương thức lãnh đạo của Đảng thông qua hệ thống chính trị mà Đảng là hạt nhân lãnh đạo.

Thứ ba, tiếp tục nghiên cứu, đề xuất hoàn thiện tổ chức bộ máy của Đảng ở các cấp. Đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển mới đang đặt ra yêu cầu rất cao về đổi mới tổ chức bộ máy, phương thức lãnh đạo, điều hành và nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của toàn bộ hệ thống chính trị từ Trung ương đến cơ sở. Tiếp tục đề xuất bổ sung, sửa đổi các quy định về hệ thống tổ chức đảng, bộ máy cơ quan lãnh đạo, cơ quan chuyên trách tham mưu, giúp việc; bộ máy và thẩm quyền của ủy ban kiểm tra các cấp; việc chỉ định cơ quan lãnh đạo của Đảng trong hoàn cảnh đặc biệt để phù hợp với yêu cầu thực tiễn. Bảo đảm sự lãnh đạo trực tiếp, thường xuyên của Đảng trên mọi mặt công tác; quy định mối quan hệ giữa Đảng với Quốc hội, Chính phủ, cơ quan tư pháp, cơ quan kiểm sát, lực lượng vũ trang, các tổ chức chính trị - xã hội…

Thứ tư, tiếp tục nghiên cứu, đề xuất bổ sung, sửa đổi các quy định nhằm tăng cường công tác kiểm tra, giám sát của Đảng; nâng cao chất lượng hoạt động của tổ chức đảng và công tác quản lý đảng viên, nhất là ở cơ sở, khắc phục tình trạng đảng viên bỏ sinh hoạt đảng. Tiếp tục tăng cường trách nhiệm, phát huy hơn nữa vai trò kiểm tra, giám sát của cấp ủy, ủy ban kiểm tra các cấp, kịp thời phát hiện những sai sót và ngăn chặn các vi phạm, giữ gìn sự trong sạch của Đảng. Bổ sung, hoàn thiện các quy định về quyền và nghĩa vụ của đảng viên; đối tượng, tiêu chuẩn, quy trình, thủ tục kết nạp đảng viên; quyền hạn, trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong công tác xây dựng và quản lý đội ngũ đảng viên, chú trọng những nơi có đông đảng viên công tác và cư trú trên địa bàn rộng.  

Quá trình nghiên cứu, tổng kết việc thực hiện Điều lệ Đảng hiện hành và kiến nghị những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu bổ sung phải được triển khai một cách nghiêm túc, kỹ lưỡng, khoa học, tiếp thu, chắt lọc ý kiến để tạo sự thống nhất cao trong nhận thức và thực hiện, góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền của Đảng trong kỷ nguyên mới./.